Tiết kiệm năng lượng trên bình diện quốc gia

Việt Nam đang phải đối mặt với những thách thức trong lĩnh vực năng lượng khi nhu cầu năng lượng tăng cao

Tại Diễn đàn “Năng lượng Việt Nam: Hiện tại và tương lai” vừa được Bộ Công thương tổ chức cuối tuần qua, Bộ Công thương cho biết, Việt Nam đang phải đối mặt với những thách thức trong lĩnh vực năng lượng khi nhu cầu năng lượng tăng cao trong bối cảnh nhu cầu cũng như các ràng buộc về môi trường ngày càng chặt chẽ, đã gây áp lực rất lớn cho việc đảm bảo an ninh năng lượng. Nhu cầu năng lượng của Việt Nam vẫn duy trì tăng trưởng ở mức tương đối cao trong giai đoạn 2015 - 2035 để đáp ứng tăng trưởng kinh tế.

Do đó, mục tiêu bảo tồn nguồn tài nguyên năng lượng, bảo vệ môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu; đồng thời, góp phần đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia, phát triển bền vững nền kinh tế luôn là vấn đề được đặt ra hết sức cấp thiết. 

Ưu tiên phát triển ngành ít tiêu tốn năng lượng

Tại diễn đàn, nhiều chuyên gia cho rằng, chiến lược năng lượng cần phải đặt trong chiến lược về công nghệ mới giải quyết được sự căng thẳng trong cung - cầu năng lượng. Cùng với đó là ưu tiên phát triển các ngành công nghệ cao, thay vì các ngành “cổ điển” tiêu tốn tài nguyên và năng lượng; hướng tới hệ thống năng lượng sạch và an toàn với trục chính là các nguồn năng lượng tái tạo. 

Đánh giá về phát triển năng lượng tại Việt Nam, PGS-TS Trần Đình Thiên, Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, cho rằng: “Mô hình phát triển năng lượng của Việt Nam nhất thiết phải thay đổi, không thể cứ mãi duy trì mô hình tiêu tốn năng lượng rồi đòi hỏi hệ thống năng lượng phải đáp ứng tối đa”. Cũng theo ông Trần Đình Thiên, thời gian qua, Việt Nam phát triển công nghiệp hóa một cách “cổ điển”, mô hình tăng trưởng dựa quá lâu vào các ngành khai thác tài nguyên, công nghiệp truyền thống, các ngành công nghệ thấp tiêu tốn năng lượng. “Đơn cử như ngành nông nghiệp được xem là ngành tiêu tốn ít năng lượng nhưng thực tế không phải vậy”, ông Thiên dẫn chứng. Việt Nam đang duy trì, phát triển nền nông nghiệp chạy theo sản lượng. Mỗi tấn gạo chất lượng cao có thể bán giá bằng 10 tấn gạo chất lượng thấp. Trong khi để sản xuất ra 10 tấn lúa gạo chất lượng thấp, Việt Nam phải tiêu tốn nhiều hơn các loại nguyên liệu đầu vào, như diện tích đất trồng, nước, giống, phân bón, thuốc trừ sâu, bơm nước, xay xát, chuyên chở… “Việc này dẫn đến hiệu quả kinh tế thấp, tiêu tốn tài nguyên, tiêu tốn năng lượng ô nhiễm môi trường… Hiện lãng phí năng lượng trong công nghiệp ngành xi măng ở mức 50%, gốm sứ 35%, dệt may 30%, thép 20%, nông nghiệp 50%...”, ông Thiên cho hay. Theo ông Thiên, Việt Nam không thể cạnh tranh với chi phí năng lượng quá cao do sự lãng phí từ phía sử dụng. Do vậy, phải thay đổi toàn bộ tư duy và cách tiếp cận chiến lược năng lượng. Bên cạnh sự nỗ lực từ phía nguồn cung điện, thì tiết kiệm năng lượng trong sản xuất và tiêu dùng phải là bắt buộc chứ không chỉ là “cần lựa chọn”. 

Tại diễn đàn, nhiều ý kiến cũng cho rằng, phải thúc đẩy việc tiêu thụ năng lượng trong một nền kinh tế thông minh, công nghệ hiện đại áp dụng vào cả sản xuất năng lượng và tiêu thụ năng lượng để giảm thiểu chi phí… Ngoài việc đảm bảo nguồn cung năng lượng bằng cách phát triển đồng bộ và hợp lý hệ thống nguồn năng lượng điện, khí, than, năng lượng sạch thì cũng cần đánh giá lại về xu thế trong sử dụng năng lượng trên thế giới; áp dụng các công nghệ hiện đại, tiết kiệm năng lượng. Ví dụ như xu hướng sử dụng ô tô vận hành bằng năng lượng điện, tòa nhà thông minh…

Sản xuất năng lượng phục vụ nhu cầu năng lượng 

Thứ trưởng Bộ Công thương Hoàng Quốc Vượng nêu thực tế: “Nhu cầu năng lương nước ta thời gian qua phát triển rất nhanh, đặc biệt là trong 5 năm gần đây với mức tăng trưởng năng lượng khoảng 9,5%/năm và tiếp tục tăng khá cao trong 15 năm tới. Nhu cầu tiêu thụ điện của Việt Nam tăng trung bình 13%/năm trong giai đoạn 2006 - 2010 và khoảng 11% trong 5 năm gần đây, dự kiến trong thời gian tới nhu cầu sẽ tăng trên dưới 10%”. Theo ông Vượng, Việt Nam đang phải đối mặt với những thách thức trong lĩnh vực năng lượng khi nhu cầu năng lượng tăng cao. Từ một nước xuất khẩu năng lượng, Việt Nam đã trở thành nước nhập khẩu năng lượng. 

Việt Nam phấn đấu giảm tiêu hao năng lượng bình quân từ 1% - 1,5%/năm, đây là mục tiêu đòi hỏi phải có những giải pháp mạnh mẽ hơn nữa trong vấn đề tiết kiệm năng lượng trên bình diện quốc gia. “Để giải quyết vấn đề năng lượng của đất nước, Bộ Công thương đang tập trung vào việc xây dựng cơ chế chính sách theo hai hướng tiếp cận. Một là, sử dụng năng lượng một cách tiết kiệm hiệu quả. Hai là, áp dụng các công nghệ thân thiện với môi trường để sản xuất năng lượng phục vụ cho nhu cầu năng lượng. Trong đó, có hướng tới nền kinh tế các bon thấp, tập trung vào năng lượng xanh, thay đổi mô hình sản xuất và tiêu dùng hiện tại theo hướng bền vững”, ông Vượng cho hay. 

Bộ Công thương cho biết, thời gian tới, trong bối cảnh các nguồn thủy điện đã cơ bản khai thác hết, Việt Nam đẩy mạnh khai thác các nguồn năng lượng tái tạo như điện mặt trời, điện gió, điện sinh khối… Mặc dù vậy, nhiệt điện than vẫn là nguồn năng lượng quan trọng trong những năm sắp tới trong nỗ lực chuyển đổi từ sử dụng nhiên liệu hóa thạch sang các dạng nguyên liệu không hóa thạch; đồng thời tăng cường sử dụng các nguồn năng lượng sạch, giảm phát thải nhà kính.